Visie en Missie Vrienden van Sonsbeek
Hier vindt u de presentatie van onze visie en missie: Presentatie symposium mei 2022 Niels van der Graaff
ONDERBOUWING
I Historische context en kaders
In de 18e en 19e eeuw zijn rond buitenplaatsen door menselijk ingrijpen, cultuurlandschappen ontstaan die twee hoofdfuncties kregen:
1. de eigenaren voorzien van ‘positieve energie’ door een samenspel van natuur, rust, waterpartijen, bouwsels, wegen, (exotische) dieren, planten en soms feesten.
- de eigenaren voorzien van middelen (bosbouw, landbouw, molens, jacht) die konden worden geconsumeerd, gebruikt of verhandeld. De landschappen waren dus ook in economisch opzicht een productiemiddel.
Op deze landgoederen werd logischerwijs ruimte gemaakt voor zaken, dieren en mensen die deze hoofdfuncties ondersteunden (vee, gebouwen, personeel). Door extensief gebruik en intensief beheer waren de twee genoemde hoofdfuncties met elkaar in evenwicht.
Ruim een eeuw geleden werd de gemeente Arnhem eigenaar van de cultuurlandschappen. De economische hoofdfunctie werd onbelangrijk. De parken leverden nauwelijks gelden op. Het noodzakelijke beheer kwam daarmee volledig ten laste van de gemeentekas. De nadruk kwam te liggen op de eerste hoofdfunctie. Deze werd behoorlijk verbreed: het uit de algemene middelen betaalde en beheerde gebied moest gaan bijdragen aan de positieve energie van iedereen. Het werden openbare parken. Het gebruik werd daardoor steeds intensiever en nam de laatste decennia een grote vlucht.
Het beheer werd gedurende de jaren minder intensief. De parken drukten zwaar op de openbare middelen. Dit had tot gevolg dat er bijvoorbeeld in drukke delen van de parken (waar uitbreiding van het beheer noodzakelijk was) minder kon worden gehandhaafd op gedrag van mensen. Ook kwam het groenbeheer in het gedrang. Maar hierdoor ontwikkelde zich juist in rustiger delen van de parken en bossen een waardevolle inheemse flora en fauna. Deze werd nog waardevoller omdat deze elders steeds vaker werd bedreigd. Hierdoor kreeg het park een derde hoofdfunctie:
- Bezitter en hoeder van een ecologisch unieke flora en fauna midden in bewoond gebied.
De groei van de economie en de welvaart in de afgelopen 120 jaar hebben er ook voor gezorgd dat landschapsparken en historische cultuurlandschappen steeds schaarser zijn geworden. Zeker in de nabijheid van steden. De parken met hun weidsheid en elementen van historische landschapsarchitectuur, hebben simpelweg door hun ‘zijn’ in de loop der tijd een laatste hoofdfunctie gekregen: - Bezitter en hoeder van een uniek historisch erfstuk.
De historische kaders zijn in 2005 geborgd door het predicaat Rijksmonument.
De Vrienden van Sonsbeek zijn in eerste instantie opgericht uit ontevredenheid. Wij waren halverwege de jaren ’90 van mening dat de gemeente als eigenaar onvoldoende handelde vanuit de belangen van de parken. Daarbij lag de nadruk op voorkomen van verloedering, verwaarlozing, ongewenste exploitatie en bescherming van flora en fauna.
II Huidige missie en visie van de Vrienden
In de huidige missie en visie van de Vrienden van Sonsbeek zijn theorie en praktijk niet helemaal in één lijn. De statutaire missie gaat over ‘ontwikkelen en uitbreiden van besef van de historische, huidige en toekomstige waarde van de parken’. Dat is een dynamische missie die iets zegt over toen, nu en ooit. De missie is ook groot: gesproken wordt over ‘besef bij de bevolking’.
Zonder dat dit ooit ergens is benoemd, lijkt daarna het park zoals het is/was als uitgangspunt genomen bij het handelen van de Vrienden. Wellicht vanuit onvrede over het toenmalige beheer door de gemeente en later geholpen door de verleende status van Rijksmonument. In ieder geval heeft dit geleid tot een nieuwe ‘onofficiele’ missie die in stukken opduikt: ‘belangenbehartiger van de parken en hoeder van publieke waardering’.
Als doelstelling wordt door de Vrienden in deze stukken genoemd: ‘behoud en verfraaiing’. De brede dynamische missie lijkt daarmee steeds smaller te worden, tot uiteindelijk ‘behoud’ overblijft. ‘Verfraaiing’ is daarbij wat onduidelijk. Wordt hier bedoeld: herstellen in de oude luister? Denk aan de ijskelder. Of ook handelen naar nieuwe inzichten? Denk aan de steile tuin. In ieder geval volgen zaken elkaar niet helemaal logisch op, zodat de Vrienden zich in 2015 terecht vragen stelden over draagvlak, en over het doel ervan. Die vraag ligt eigenlijk nog steeds voor.
Dat heeft de laatste jaren soms geleid tot onduidelijkheid, onbegrip en irritatie.
Het bestuur van de Vrienden vindt het dertig jaar na onze oprichting tijd om onze missie en visie kritisch te bezien en te herijken, zodat duidelijker wordt waar we voor staan en logisch wordt hoe we handelen. Het helpt ons om snel onze positie en onze opvatting te bepalen in een veld met vele belangen en nog meer spelers. Het maakt dat wij het blijvende maatschappelijke belang van de parken zo goed mogelijk willen dienen. In twee zittingen heeft het bestuur ondersteund door enkele betrokken leden, onze uitgangspunten herijkt en er opnieuw woorden aan gegeven. De uitkomst leggen we nu aan alle leden voor.
III Nieuwe missie van de Vrienden
De parken Sonsbeek, Zijpendaal en Gulden Bodem zijn ontstaan door menselijk ingrijpen. De mens is de maat der dingen in de cultuurlandschappen. Het brede maatschappelijke belang en het behoud van de grote maatschappelijke waarde van de parken drijven ons. We doen dit in het belang van de huidige en toekomstige gebruikers en daarmee ook in het belang van de stad Arnhem.
IV Nieuwe visie van de vrienden
Wij werken met respect voor de vier, historisch gegroeide hoofdfuncties die de cultuurlandschappen hebben (positieve energie, kleinschalige economie, unieke ecologie, historisch erfstuk). Met een open oog voor verschuiving die permanent plaatsvond, plaatsvindt en plaats zal vinden in het belang van die hoofdfuncties voor de gebruikers.
Wij zijn daarom niet bang voor verandering en ontwikkeling. Maar wij toetsen wel steeds of de vier hoofdfuncties in evenwicht zijn en/of elkaar geen blijvende schade toebrengen.
Dit betekent dat:
met betrekking tot de eerste hoofdfunctie (positieve energie): wij onderstrepen dat de parken altijd hun open, publieke karakter moeten behouden ten dienste van iedereen;
met betrekking tot de tweede hoofdfunctie (kleinschalige economie): wij vinden dat opbrengsten uit activiteiten altijd voor een evenredig deel moeten terugkeren bij de parken. Het park is niet gratis voor hen die het park willen/mogen exploiteren;
met betrekking tot de derde hoofdfunctie (unieke ecologie): wij erkennen dat de kwetsbaarheid van flora en fauna maakt dat niet alle delen van de parken op dezelfde manier kunnen worden gebruikt;
met betrekking tot de vierde hoofdfunctie (historisch erfstuk): wij toetsen of ontwikkelingen passen binnen de historische kaders van het rijksmonument.
V Nieuwe doelstellingen
Welke doelstellingen hebben wij?
Om maximaal recht te doen aan onze missie vinden wij:
dat we proactieve, meedenkende bewakers zijn van de belangen van deze publieke, openbare parken;
dat wij werken met open blik en een luisterend oor, maar ook met een duidelijke boodschap;
dat het lastige en kwetsbare evenwicht tussen de vier hoofdfuncties in beeld moet zijn bij zoveel mogelijk mensen. In ieder geval de Arnhemmers en zo mogelijk ook de bezoekers van buiten Arnhem;
dat Arnhemmers zich trots en mede eigenaar voelen van de parken;
dat de gemeente als eigenaar en beheerder altijd verantwoordelijk is voor een niveau van handhaving -passend bij het open karakter van het park- dat voorkomt dat mensen zich onveilig voelen of vernielingen worden aangericht;
dat onze koers en afwegingen moeten worden bepaald door onze missie, visie en inhoudelijke argumenten;
dat wij altijd proactief in gesprek zijn met alle betrokken gremia en dat wij ervoor zorgen dat we vroegtijdig zo goed mogelijk zijn geïnformeerd;
dat wij waar beleid tot stand komt, aan tafel zitten als volwaardige gesprekspartner;
dat wij bij voorkeur duidelijke en duurzame beleidsafspraken met de gemeente maken over beheer en aard en frequentie van de evenementen en activiteiten in de parken.
Huidig voorstel
Missie in overleg met de eigenaar ontwikkelen en uitbreiden met besef voor historische, hedendaagse en toekomstige waarden van de parken bij de bevolking.
Wij zijn belangenbehartigers van de parken en hoeders van de publieke waardering. Het grote maatschappelijke belang en de grote maatschappelijke waarde van de parken drijven ons. Zowel in nu als in de toekomst.
Visie, behoud en verfraaiing van de parken. We bewaken het evenwicht tussen de vier hoofdfuncties (energie, erfgoed, economie en ecologie) onderling en in samenhang binnen de kaders van het Rijksmonument.
Doelstellingen actieve inspraak op beleid en uitvoering van onderhoud Proactieve inspraak op beleid en uitvoering daarvan;
Samen met de eigenaar ontwikkelen en uitbreiden van het besef (over maatschappelijke waarde en delicaat evenwicht) bij Arnhemmers en overige bezoekers;
Samen met de eigenaar opstellen en monitoren van praktische gebruiksregels die in lijn zijn met de beheers- en gebruikersvisie.
Hoe gaan de Vrienden van Sonsbeek dit oppakken?
VI Optreden van de Vrienden
Om de doelstellingen te behalen treden de Vrienden naar buiten langs de volgende lijnen:
Lijn van onderhoud, ontwikkeling en beheer
Bestuursleden en een werkgroep
Vertegenwoordigd/zitting in de Schouwgroepzaken
Is critical friend van de gemeente op bovenstaande thema’s
Lijn van bewustwording, doelgroepen en activiteiten
Bestuursleden en een werkgroep
Brengt groepen gebruikers in kaart (met gemeente of externe partners)
Ontwikkelt en organiseert (met gemeente of externe partners) programma’s en activiteiten om (groepen) gebruikers bewuster te maken
Ontwikkelt en organiseert (evt met gemeente of externe partners) programma’s en activiteiten om (groepen) leden actiever te betrekken
Lijn van werving, promotie en publiciteit
Bestuursleden en een werkgroep/redactie
Ontwerpt een communicatieplan bij elke activiteit
Draagt zorg voor een vlekkeloos werkende (digitale) communicatiestructuur
Draagt zorg voor inhoud en actualiteit op mediakanalen
Ondersteunt de andere lijnen
Zorgt voor werving van nieuwe leden
Draagt zorg voor binding en uitbreiding van relaties en de netwerkorganisatie
Organiseert twee jaarlijkse conferentie met een thema dat onze visie en doelstelling raakt
Ontwerpt een brochure
Onderhoudt de website