Lezing over J.W.C. Tellegen,
de man die het Sonsbeekpark heeft gered
Wie was de man die van Sonsbeek een stadspark maakte waardoor de groene long van Arnhem bleef behouden?
Historicus Jan Willem Tellegen, die zijn jeugd doorbracht in Arnhem, geeft tijdens Open Monumentendag op zondag 10 september een lezing over zijn oud-oudoom Jan Willem Tellegen (1859-1921). Hij is directeur Gemeentewerken in Arnhem, vervolgens ambtenaar en burgemeester in Amsterdam.
De lezing gaat over de persoon J.W.C. Tellegen tegen de achtergrond van de snelle ruimtelijke ontwikkeling van Nederland eind negentiende en begin twintigste eeuw, zijn betekenis voor Arnhem en Amsterdam.
Thema: Lezing over J.W.C. Tellegen
Datum: 10-09-2023
Begintijd: 15.00 uur
Locatie: Bezoekerscentrum Molenplaats Sonsbeek, Zijpendaalseweg 24a, 6814 CL Arnhem
Graag aanmelden via het formulier op de website van Natuurcentrum Arnhem: https://natuurcentrumarnhem.nl/activiteiten/
De lezing is gratis, evenals de andere activiteiten van Open Monumentendag.
Verslag van de lezing met allen de tekst en/of afbeeldingen,
door Jan Willem Tellegen
JWC-Tellegen_presentatie_tekst
JWC-Tellegen_presentatie_-afbeeldingen
125 Jaar geleden schreef Tellegen in een brief aan B&W over de wenselijkheid om Sonsbeek aan te kopen: “Ik geloof, dat Arnhem, door Sonsbeek te koopen, een daad zal plegen, die niet alleen in de stad zelve maar in het geheele land zal worden toegejuicht […]”. Door doortastend optreden van Tellegen kwam Sonsbeek een jaar later daadwerkelijk in gemeentebezit. Hij wist daarmee eventuele bouwplannen van de projectontwikkelaars die de gronden al in bezit hadden te verhinderen. Het adellijke landgoed werd een park voor alle Arnhemmers.
Volkshuisvesting
Tellegen was begaan met het lot van de arbeider en zag als sociaal-liberaal in dat goede huisvesting en geluk in de eigen omgeving belangrijke voorwaarden waren voor goed personeel. Hij heeft in Arnhem en later in Amsterdam pionierswerk verricht voor de verbetering van de volkshuisvesting. In Arnhem heeft hij ondanks tegenwerking van het stadsbestuur plannen uitgevoerd voor krotopruiming en de aanleg van nieuwe straten en arbeiderswoningen in Klarendal. De wijk Lombok is naar zijn plannen gebouwd met een voor die tijd ruime aanleg en voorzieningen als een bewaarschool en een naaischool.
Landelijk heeft hij grote invloed gehad door zijn kennis en ideeën over volkshuisvesting en zijn bijdrage aan de totstandkoming van de Woningwet van 1901.
Amsterdam
Na de aankoop van Sonsbeek was hij breed bekend in het land. Zowel Haarlem als Amsterdam wilden hem graag hebben. Hij koos voor Amsterdam en ging daar als directeur van de nieuwe Gemeentelijke Dienst van Bouw- en Woningtoezicht aan de slag.
De bekroning van zijn carrière was zijn benoeming tot burgemeester in 1915, in een uiterst moeilijke tijd van voedselgebrek en grote politieke polarisatie als gevolg van de Eerste Wereldoorlog. Samen met de sociaaldemocratische wethouder Wibaut heeft hij bijgedragen aan sociale woningbouwprojecten waarbij ook voor arbeiderswijken kwaliteit en schoonheid werd nagestreefd.
De prachtige buurten in de stijl van de Amsterdamse School zijn daar het resultaat van.
Overlijden en herinnering
Tellegen overleed plotseling in 1921. De uitvaart bracht een massa mensen op de been. Ter herinnering aan zijn rol en betekenis is in 1929 in Amsterdam een groots Burgemeester Tellegenmonument opgericht tegenover de Dageraad, een icoon van de Amsterdamse School.
Maar ook in Arnhem was de herinnering aan Tellegen nog zeer levend. In zijn ‘volkspark’ Sonsbeek werd een herinneringsbank aangelegd. En de hoofdlaan is naar hem vernoemd.
Foto: A.J. Gazendam, Nationaal Archief / Elsevier